TSMK’de Bulunan Osmanlı Safevi El Yazmalarının İki Örnek Üzerinden Tezhip Sanatı Açısından İncelenmesi

Özet

Tezhip sanatı Orta Asya’da Uygur Türkleri zamanında ortaya çıkmış ve gelişme göstermiştir. Doğuda Çin’in etkisinde olan, Uygur coğrafyasından İran’a uzanan, oradan Selçuklular vasıtasıyla Anadolu’ya ulaşan bu sanat, Osmanlı sanat zevkiyle yoğrularak günümüze kadar varlığını sürdüre gelmiştir. Yüzyıllar süren bu süreçte değişik coğrafyalardaki sanatkârların tekrardan kaçınma istekleri, kendilerini ifade edebilme arzusu ve yeni arayışlar içinde olmaları, estetik kaygı, zevk ve üslup farklılıklarının etkileriyle değişimler göstererek gelişimini sürdürmüştür. Yavuz Sultan Selim 1514 yılında Çaldıran Zaferiyle Tebriz’i fethederek Şah İsmail’in sarayında çalışan Horasan ve Tebrizli nakkaşları İstanbul’a getirmiş, 16. yy ilk çeyreğinde Osmanlı nakkaşhanesinde beraber çalışan bu sanatkârlar, mevcut olan üslûpları harmanlanarak müstesna eserler tezyin etmişlerdir. Bahsi geçen yüzyılda Safevi dönemi süslemeleri ile Osmanlı tezhip sanatı arasında oluşan etkileşim her iki kültürün eserlerinde de önemli değişimlere tanıklık edecektir. Dolayısıyla daha sonra Osmanlı Klasik dönemi olarak adlandıracağımız Türk tezhip sanatı hem bu dönemde kendine özgü bir kimlik kazanmış, hem de kitap sanatlarının geleceğine ışık tutmuştur. Yapacağımız bu çalışmada, 16.yy. da Osmanlı sarayı İstanbul nakkaşhanesi ile Safevi-Şiraz’ında hazırlanan iki adet bezemeli el yazmasının benzerlikleri ve farklılıkları, renk ve kompozisyon açısından mukayeseli olarak değerlendirilecektir.