Tarım ve Ziraat Faaliyetlerinin Türk Kültürüne Yansıması: Kalıp Yargıların İletişim ve Kültür Sosyolojisi Perspektifinden Değerlendirilmesi

Özet

Bu çalışmanın amacı Türk kültürünün önemli unsurlarından biri olan kalıp yargılarda öne çıkarılan niteliklerin araştırılmasıdır. Tarihsel kökenleri göçebe bir yaşam tarzına dayanan Türk Halklarının en önemli geçim kaynaklarından birisi tarım ve hayvancılıktır. Bu nedenle zirai faaliyetlerle ilişkili olarak ortaya çıkan atasözleri, kültür ve iletişim perspektifinden Vygotsky'nin sosyokültürel kuramı ışığında araştırılmıştır. Atasözleri, toplumların çağlar boyu yaşamış olduğu, gözlem, deneyim ve aktarımlar sonucu kalıplaşmış, özlü halk sözleridir. Bu sözler çağları aşması, geniş halk deneyimleri sonucu oluşması nedeniyle, halk kültürünün önemli bileşenlerinden birisi olarak kabul edilir. Bu nedenle Türk kültüründe yer alan ziraat anlayışının izleri atasözleri ve deyim gibi kalıp yargılarda aranmıştır. Bu araştırma literatürden iki yönüyle ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi Türklerde ziraat anlayışına kültürel perspektiften bakılması, ikincisi ise bu kültürel unsurların davranış bilimleri, tarihsel psikoloji ve iletişim sosyolojisi perspektifinden değerlendirilmesidir. Atasözlerinin belirlenmesinde amaçlı ölçüt örnekleme ve literatür tarama yöntemlerinden, verilerin analizinde ise sosyokültürel kuramdan yararlanılmıştır. Ulaştığımız sonuçlara göre Türk kültüründe, aç gözlülük, tembellik, plansızlık, ihtiyatlı olmama, savurganlık gibi özellikler yerilmiş; çalışkanlık, azim, kadirşinaslık, iyilik, samimiyet, kanaat, irade gibi özellikler övülmüştür. Ziraat bağlamında oluşturulan atasözleri içerisinde ayrımcılık ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi olumsuz aktarımlar da sözlü kültürel miras içerisinde mevcuttur.